لغت نامه کوچک هورامی/ فرهنگ لغت کوچک اشنا هورامی/گنجینه لغت هورامی/زبان هورامی/اورامی
ئاد:او (مذکر)
ئاده:او (مونث)
ئادی:آنها
ئارده ي:آوردن
ئارو:امروز
ئاردي=هاردي
ئازا:زرنگ،به معني زود هم هست(ئازا بو:زود بيا)
ئاژه: وضعیت،موقعیت،اسباب و اساسیه
ئاژاوه:دعوا،ناخوشی
ئاسانه:آستانه(من شه وی ناله م جوش ئاورده بو- سه گی (ئاسانه ت)بیدار که رده بو)
ئاساو:آسياب
ئاسک:آهو
ئاسن:آهن
ئاشو:فتنه
ئالوش،ورياي:خارش
ئامای:آمدن
ئانه:آن
ئاو:آب
ئاوا:آباد
ئاوات:آرزو
ئاوایی،ده گا:آبادی،روستا
ئاویر،ئه یر:آتش
ئاويرگا،ئارگا:آتشدان
ئاهر،ئه یر=ئاوير
ا
ئه دا:مادر
ئه ره ژنه=یه ره ژنه
ئه رك:وظيفه
ئه لکه سه ما:نوعی پرنده
ئه و په ر ، ئه و ده س:آنطرف،روبرو،مقابل
ئه وجاخ كور:ابتر،مقطوع النسل
ئه وه ته قاي،ته قايوه:انفجار
ئه هوه ن:آرام
ئیده،ایننه:اینقدر
ئیدی:اینها
ئیژای:ارزیدن،ارزش داشتن
ئیسال:امسال
ئیسه:الان،اکنون،حالا
ئیش:درد
ئیشمه،شمه:شما
ئیمه:ما
ئیننه،یه ننه:اینقدر
ب
بابا:پدربزرگ
بابا پیاره:ناپدری
باخ:باغ
باخه وان:باغبان
بان:بام
بانگ:اذان
بانجان:گوجه فرنگی
باوه شين،باوه شان:بادبزن
بایقوش،که لکه له وان:جغد
به ران،سابرین:گوسفند نر
به ره لا:رها،آزاد
به رده ی:بردن
به رز:بلند
به رشیه ی:دررفتن،فرارکردن
به زه يي:ترحم
به ژن،بالا:اندام
به ش:سهم
به ق:کبک نر
به لوو:بلوط
به ی:درخت به
به ينه ت:عهد
برمانه،بنمانه:نشان بده،نمایان کن
برو،پیله:ابرو
بروقیایوه:درخشیدن
بریه ی:بریدن
بلچی:درخت زالزالک
بلوق:آبسه
بلیسه،گر،شوله:شعله
بنه ره ت=ره سه ن
بنه رو:بامداد،اول روز
بنچينه:اساس
بوختاني:بهتان زدن
بول:خاکستر
بیه ی:بودن،شدن(مثال/گه وره بیه ی:بزرگ شدن)
بي به ر،ده ر نه وارده:بدرد نخور،بي ثمر
بيجگه،جگه:جز،بجز
بیزیای:تنفر
پ
پا،قچ،قاچ:پا
پار:پارسال
پاسه،چانه،چامنه=حه ر پاسه
پال:کنار،بغل
پالا:کفش
پان،وال:پهن،گشاد،وسیع
پانتول:شلوار
په پووسليماله:شانه به سر،هدهد
په راسوو:دنده(عضو بدن)
په رداخ،قرووشکه:لیوان
په ری:پریروز
په ری،په ی:برای
په شیو:ناراحت،پریشان
په له:عجله
په لکه(در زن)،پرچ(درمردان خصوصا دراویش):زلف
پرشنگ:اشعه
پژگ:افشانه
پسل:نوعی گیاه با برگی شبیه گل لاله
پشکول،قلف:قفل
پوخته:تمیز
پوژناي:پوشانيدن،استتار
پول:دسته،گروه
پووزه وانی:نوعی پوشش زمستانی روی جوراب.(مختص هورامانات)
پیا:مرد
پیاله:استکان
پرشنگ:اشعه
پیچک:گیاهی است
پیرار:پیرار سال
پیس:کثیف
پيسه،چينه=حه رپيسه
پیسه و ،وینه و :مثل...
پیشه:استخوان
پيشه،رمله=توم
پیله،برو:ابرو
پیل:گونه،لپ
پیوار:دور
ت
تاته:پدر
تاقي كه رده يوه:آزمايش كردن
تاوياي:ذوب شدن،آب شدن
ته رسای:ترسیدن
ته سک:تنگ
ته قايوه،ئه وه ته قاي:انفجار
ته م:مه
ته وه رگ:تگرگ
ته وه ن،کوپه ل،درک،دیولی،قه زالی،تاش:سنگ
تف:آب دهان
تفی:توت
تکیای:چکیدن
تن،کرژ:سریع،تند
تریشته:تیشه
توپ شه قانی:فوتبال
توره:عصبانی
توز:گرد،گرد و خاک
تووته:سگ
تووش بيه ي:مبتلا شدن
توم،پيشه،رمله:هسته
تير:سير{از غذا خوردن و ...}
تير:اخمو
تیژ:تیز
تيكه ل،هاميته:مخلوط،آميختگي
تیک دای:خراب کردن،ویران کردن
ج
جار:اعلان
جار،كه ره ت:بار ، دفعه
جام:آينه
جه:از{حرف اضافه}
جه رگ:جگر
جه مین،روه،چورچه م=دیم
جیا:جدا
جگه=بیجگه
جگه ره:سیگار
جلي:لباس
چ
چامنه،چانه،پاسه:آنگونه،همانطور
چاشتی:غذا
چه کچن،خويري:ولگرد
چه ناكي:فك
چه رمه:سفید
چه م:چشم
چه مچه:قاشق
چه مچه پیاله:قاشق شیرین کردن چای
چه مچه کوده: قاشق بزرگ آشپزی
چه نی:چگونه
چه نی،چه نه:همراه...
چه نی:سوزن
چراوی:چراغ
چزي:نيش
چکو:کجا
چلاکیایره=زله په تیای(جه وه رم)
چلک:چرک
چلي:اربعين
چننه:چقدر
چنيه ي:بافتن
چورچه م،روه=دیم
چیچه:پستان
چی،چیگه:اینجا
چیی،په ی چیشی:چرا،برای چه
چیر:زیر
چیر پیاله:فنجان
چیل:کبک ماده
چيا:سرد
چیو:شی،چیز
چیوه ل:قبلا،پیش ازاین
ح
حه ر:هر(حرف اضافه)
حه ر پاسه، پاسه:همانطور،آنگونه
حه ر پيسه،پيسه:همينطور،اينگونه
حه وت:هفت،عدد۷
خ
خاپوور،كاول:ويران
خاس:خوب
خاو،يه واش:آهسته،كند
خه زان،ره زان:خزان
خرت:گرد،مدور
خزای:خزیدن
خوژه:نوعی گیاه
خولک،خه لک:مردم
خويري=چه كچن
د
دال:عقاب
دالي،كوچي:اندكي،كمي
دایوه:فرودآمدن
ده ر سات:یکباره،آناً
ده ر نه وارده،بي بر:بدرد نخور،بي ثمر
ده س:دست
ده س و ديم:وضو
ده گا=آوایی
ده لاك:آرايشگر
ده نگ:صدا
ده ورووبه ر:اطراف
ده وله مه ن:ثروتمند
ددان:دندان
درو:دروغ
دروزن:دروغگو
دروی:دروغ
دريژ:دراز،طولاني
دریژای:طول،امتداد
دز:دزد
دل،زیل:قلب،دل
دما:بعد
دمايي:بعدا
دو:دوغ
دواردی:قیچی
دیار:پیدا،نمایان
دیه ی،دیای:دیدن
دیدی:نامادری
دیسان،واوه ی:دوباره
دیل:اسیر
دیم:صورت(عضوی از بدن)
دییه:صورت
ر
رازناي:آراستن
راو:شکار
راوچی:شکارچی
ره سه ن،بنه ره ت:اصل و نسب
ره مای:دویدن
ره هيل:ترور
رچياي:يخ بستن،منجمد شدن
رشته ی:رنگ کردن،رنگریزی
رمله،پيشه=توم
روه،چورچه م،جه مین=دیم
روجیار:خورشید
روجیارپریس:آفتاب گردان
روچن:نورگير،منفذ بام خانه
ریواو:گیاه ریواس
ز
زا:زاده(مثال. لالو زا :دائی زاده)
زاروله:بچه،طفل
زام:زخم
زه رده واله:زنبور
زه ریف:زیبا
زه ما:داماد
زه نگول:زانو
زه ین روشن:تیز هوش،باهوش
زره پیای=گلیرای
زگار:ضعیف
زله په تیای(جه وه رم)،چلاکیایره:از خواب پریدن
زنج:زنخدان
زوخاو:غم و غصه درونی
زوان:زبان
زور:قدرت،نیرو،زور
زول:فرزند نامشروع (و کنایه از آدم دغل باز)
زوو،قه دیم:زود،قدیم
زیل،دل:دل،قلب
ژ
ژار:زهر
ژاراو:زهرآلود
ژه ره ژ:كبك
ژه ک،فرو:آغوز
ژه نی:زن
ژمارای:شمردن
ژنیه ی:شنیدن
ژیر:عاقل،خردمند
س
سابرین،به ران:گوسفند نر
سانای:خریدن
سه ر:بالا
سه رجه م:رویهم رفته
سه یایوه:رفع خستگی کردن،استراحت كردن
سل:دوری و فاصله گرفتن
سله مای:فرار از ترس
سوبه:بخاري
سوته ي=سوچياي
سوچیای:سوختن
سووچه ر:جوجه تیغی
سوور:قرمز،سرخ
سووک:سبک
سیاو:سیاه
سیراجی:پنیر!
ش
شه تاو=وه رواو
شه مشه له کوری:خفاش
شه و بو:گل شب بو
شرِ:کهنه،فرسوده
شنیه ی=ژنیه ی
شوانه:چوپان
شوت،شفت:شير{از لبنيات}
شوته وه ر:شیرخواره،کودک
شور،هالوچياره:آويزان
شوله،گر،بلیسه:شعله
شون و قولاخ:آدرس،نشاني
شیت:دیوانه
شیلانی:هلو
ع
عال:خوب
غ
غه زينه:گنج
ف
فارای،وارای:عوض کردن،تغییر دادن
فه ره جی،فه ره نجی:نوعی پوشش مردانه ساخته هورامان
فرو،ژه ك:آغوز
فره:زياد،خيلي زياد
فير بيه ي:ياد گرفتن
فیشته ر،فره ته ر:بیشتر
ق
قاچ،پا،قچ:پا
قاژ:نوعی پرنده
قاژنگ،قرژانگ:خرچنگ
قالاو:نوعی پرنده
قه پان:نوعی ترازو
قه دیم،زوو:قدیم،زود
قه يش نيا،قه دش نيا:اشكالي ندارد
قسی:سخن
قسه که رده ی:سخن گفتن
قلواز:آبشار کوچک/وه زه ن:آبشار بلند
قلیچکه،کلک:دم(بضم د)
قرچه:...............
قرژانگ،قاژنگ:خرچنگ
قرواق:قورباغه
قرووشکه،په رداخ:لیوان
قمام:گياه اذخر
قورس:سنگین
قوزه:سرفه
قولاپه:قوزک
قولمه،كوله=مه له كور
ك
کاردی:چاقو،کارد
کام:کدام
کامشا:کدامیک
كاول=خاپور
کاوه تری:کبوتر
كه ره ت،جار:بار ، دفعه
که رده ینه:پوشیدن
که رده ی:کردن
که رگ:مرغ
که ری:کره
که ش:دامنه کوه
که له شییر:خروس
که له که ، دیوار:دیوار
که لکه له وان،بایقوش:جغد
كه لو په ل:اثاثيه
که مانی:نوعی کفش زمستانی که مانع فرو رفتن در برف میشود. (مختص هورامانات)
که وا:کت(بضم کاف)
كه وه:آبي
که وته ی:افتادن
که وه:آبی
كته:گربه
کتوپر:آني،ناگاه،اتفاقي
کرژ،تن:سریع،تند
کز:افسرده،غمگين
کلک،قلیچکه:دم(بضم د)
كلكه،گولكه:انگشت
کناچی:دختر
کو،که مه ر،که ش:کوه
کوبیه ی:جمع شدن
کوپ،کولم:گپ،گونه
كوت،لت:نصف
كوچي،دالي:اندكي،كمي
کور:پسر
کورت:کوتاه
كووز:قاچ
کوسار:رشته کوه
کوشنایوه:خاموش کردن
كوله،قولمه=مه له کور
كولبه ر:حمال
كو كه رده ي:جمع كردن
کیاسه ی:فرستادن
کی:چه کسی
کیشای:کشیدن
گ
گاور:گبر،آتش پرست
گه ره ک بیه ی:خواستن،دوست داشتن
گه رمی:گندم
گه سه ي،گه سته ي:گزيدن
گه لا،وه لگ:برگ
گه نای:فاسد شدن،گندیدن
گجي:پيراهن
گرد:همه،کل
گر،بلیسه،شوله:شعله
گره وای:گریه کردن
گرژ:جمع
گزه ري:هويج
گزي:جارو
گلوپ،لامپ
گلویز:آب دهان
گلیرای،زره پیای:زمین خوردن
گوار:بچه کبک
گوتره ی:الکی
گوراله حاجیانی:گل بابونه
گورالي:گل
گوراني:آواز
گوره وی:جوراب
گوره که،گوره کله:گوساله
گوژ گیرته ی:گوش دادن
گول:زشت
گولكه=كلكه
گومه:آبگير
گیان:جان،روان
گیسناینه:روشن کردن
گيل:آدم ساده و نادان
گیواو:گیاه
ل
لابه رده ی:برداشتن
لافاو:سیل
له ممه:شکم
له واسه:کف دست
له وه ریای:چریدن
لت=كوت
لچ:لب
لریایوه:لرزیدن
لواي:رفتن
لول:موی فر
لووت:بینی
ليكاوي:آب دهان
لیلاو،هه رراو:آب گل آلود
م
ما،هه له ت:پرتگاه
ماس:ماست
ماساو:ماهی
ماساي:باد كردن،پف كردن،مجازا به عصبانيت و خشمگين شدن هم گفته ميشود.
ماما:مادربزرگ
مانگه:ماه
مانیا:خسته
مانیای:خستگی
مه تی:عمه،خاله
مه ره:غار
مه رده ی:مردن
مه ژگ:مغز
مه شی:مگس
مه شووله:پشه
مه کی:نمک
مه له کور،كوله،قولمه:ملخ
مه لهه م:مرهم،دارو
مه هاردی: وسیله ای در پخت نان برای پهن کردن نان
مه ی:گوسفند
مه لي:شنا
مه ي:گوسفند
مته ی:ریختن
مچکله،وچکله:کوچک
مردای:ایستادن
مرو:گلابي
مریچیلی:گنجشک
مزگه ری:سکسکه
مزگی:مسجد
مشار:اره
مشیه،ئشیه م:بایستی
مل:گردن
مله:موش
موچیاری:نصیحت
میمان:میهمان
میوی:درخت مو
م
ما،هه له ت:پرتگاه
ماس:ماست
ماساو:ماهی
ماساي:باد كردن،پف كردن،مجازا به عصبانيت و خشمگين شدن هم گفته ميشود.
ماما:مادربزرگ
مانگه:ماه
مانیا:خسته
مانیای:خستگی
مه تی:عمه،خاله
مه ره:غار
مه رده ی:مردن
مه ژگ:مغز
مه شی:مگس
مه شووله:پشه
مه کی:نمک
مه له کور،كوله،قولمه:ملخ
مه لهه م:مرهم،دارو
مه هاردی: وسیله ای در پخت نان برای پهن کردن نان
مه ی:گوسفند
مه لي:شنا
مه ي:گوسفند
مته ی:ریختن
مچکله،وچکله:کوچک
مردای:ایستادن
مرو:گلابي
مریچیلی:گنجشک
مزگه ری:سکسکه
مزگی:مسجد
مشار:اره
مشیه،ئشیه م:بایستی
مل:گردن
مله:موش
موچیاری:نصیحت
میمان:میهمان
میوی:درخت مو
ن
نادیار:کم پیدا
ناق،ناقر:گلو
نال:نعل
نه ره:درخت بلوط
نه مام:نهال
نه وه ش،نه وه شین:بیمار
نه هه:ناف
نما:نماز
نویسه ی:نوشتن
نیشته ی:نشستن
و
وا:هوا،باد
واته ی،واچای:گفتن
واچه:بگو
وار:پایین
وارای،فارای:عوض کردن،تغییردادن
واران،وه شت:باران
وارده ی:خوردن
وال،پان:گشاد،وسیع،پهن
والي:خواهر
وام:بادام
واوه ی،دیسان:دوباره
وه س:بس ، کافی
وه ره تاو:نور خورشید
وه ر،وه ل:پیش،قبل،جلو
وه رم:خواب
وه رواو،شه تاو:آب برف
وه روه:برف
وه زه ن:آبشار بلند/قلواز:آبشار کوچک
وه زی:گردو
وه ش ئامای:خوش آمدن از،دوست داشتن
وه ش بو:خوشبو
وه ش که رده ی:ساختن،درست کردن
وه شت،واران:باران
وه ش که رده ی:درست کردن،خلق كردن،آفريدن
وه شله ي:اي كاش،خوشا
وه لگ=گه لا
وه لین،چی وه لین:قبلی،پیشین
وه نای:خواندن
وه نه وز:چرت(بضم چ)
وه نه وش:بنفش
وه نه وشه:گل بنفشه
وه یوه:عروس
وته ی:خوابیدن
وچکله،مچکله:کوچک
وشک:خشک
وراسه ی:دوختن
وسه ي:انداختن،پرت كردن
ونی،هوون:خون
ویارای:گذراندن
ویه رده:گذشته
ویت:خودت
وير:فكر
ويژه ن:آدامس
ويل:ولگرد،آزاد
ویم:خودم
وینه،پیسه:مثل
ه
هاردی:آرد
هالوچياره،شور:آويزان
هامزه ما:باجناق
هامسا:همسایه
هاميته،آميته،تيكه ل:مخلوط،آميختگي
هانه:چشمه
هاوار:داد و فریاد ؛ونیز به معنی توسل
هه راله بره یم:گل لاله واژگون
هه رراو،لیلاو:آب گل آلود
هه ره سه:بهمن
هه رسي ، هه لس:اشک،آب ديده
هه رمانه:کار،امر
هه ساره:ستاره
هه ساره ش چه فته ن: اصطلاحا؛ بد اقبال است
هه ساري:حوض
هه سه ره:استر،قاطر
هه سروه:مادر زن
هه سووره:پدر زن
هه له ت،ما:پرتگاه
هه لای،هیشتای،هیمای:هنوز
هه لمي:بخار
هه لووچه:درخت آلوچه
هه لوي:آبله
هه ليزه:مشك دوغ
هه ن:هست
هه نگ:زنبور عسل
هنو:مال کسی یا چیزی (مثال/هنو من:مال من)
هو:باعث
هورئیسه ی:بیدارشدن،بلند شدن
هورگیرته ی:برداشتن،قبول کردن،پذیرفتن
هورگیلنای:برگرداندن،ترجمه
هوش شیه ی:فراموش کردن
هومید:امید
هوون،ونی:خون
هووناو:سیلی از خون
هیزی:دیروز
هيله:تخم(پرنده)
هيله كه:غربال
هیلیانی:آشیانه
هیناسه،هه ناسه:نفس،تنفس
هیوه ر ژه نی:زن بیوه
ي
يارده ي:كمك كردن
یاگه دار:جانشین
یاگی:جا،مکان
يانه:خانه،كاشانه
یاوای:رسیدن
یه ره ژنه،ئه ره ژنه:آرنج
یه ری: سه،عدد۳
یه ننه=ئیننه
يه واش،خاو:آهسته،كند
یه وی:جو
وه ختیو گنوویادت