شیواره- پایگاه علمی فرهنگی مذهبی هورامان

اورامان از نگاهی دیگر
6

در وصف طبیعت، فرهنگ و قدمت هورامان سالهاست مدیحه سرایی می شود. خوشبختانه یا متاسفانه ما آنقدر از خوبی ها و محاسن هورامان لب به سخن گشوده و قلم بر رخسار كاغذ ساییده ایم كه كاستی ها و كمبودها را زیر خروارهایی از پوشش این محاسن پنهان كرده ایم. بیشتر مردم بر این باورند كه امروزه به جای تحسین گذشته باید كاركرد و در فكر ساختن بود.

رئوف سعیدیان
در وصف طبیعت، فرهنگ و قدمت هورامان سالهاست مدیحه سرایی می شود. خوشبختانه یا متاسفانه ما آنقدر از خوبی ها و محاسن هورامان لب به سخن گشوده و قلم بر رخسار كاغذ ساییده ایم كه كاستی ها و كمبودها را زیر خروارهایی از پوشش این محاسن پنهان كرده ایم. بیشتر مردم بر این باورند كه امروزه به جای تحسین گذشته باید كاركرد و در فكر ساختن بود.
یكی از شعرای معاصر هورامان بیشتر زندگی اش را در غربت در یك كشور گذراند و خدا آگاه است كه در وصف هورامان دهها دفتر شعر سرود. در اواخر عمر بخت یارش شد وپای به خاك وطن نهاد. یك، دو سالی در زادگاهش كه روستایی دورافتاده بود زندگی كرد. آنچه سختی بود كشید. بیچاره در میان سیل مشكلات گرفتار آمد و مجبور به ترك زادگاه محبوبش، همان معشوق كه به هزاران زبان توصیفش كرده بود، گشت وشعری در ذم هورامان سرود.اشعار ناراحت كننده ای هستند كه تقریبا نقد عملكرد ملت و دولت در هورامانند نه ذم آن خاك و هوای پاك وآهورایی كه جای پای 99 پیر هورامان و هزاران شاگرد پاك مكتب هورامان است. امروز باید دانست كه ملت هورامان خدمات و رفاه می خواهند و با توصیف منطقه شان توسط یك مسئول یا یك كارگزار قانع نمی شوند. نباید به این توصیفات بسنده كرد. امروزه ملتی با این همه فضیلت و قدمت، پیشرفت و توسعه می خواهد. همه اینها،‌مسئولیت ایجاد می كند تا در جهت رفع محرومیتهای آن منطقه خیزش سریع برداشته شود و مسئولین باید بیش از پیش به این منطقه توجه كنند.
مشكلات ومعضلات هورامان
جاده ها و راه ارتباطی*
اساسی ترین مشكل منطقه هورامان جاده است. همان چیزی كه پایه ی توسعه و زیربنای آن است. مسلما اگر منطقه ای جاده ای مناسب،‌سهل الوصول و قابل دسترسی نداشته باشد از رسیدن به توسعه و پیشرفت همه جانبه باز می ماند. جاده های منطقه هورامان براثر سختی و به دور از نقشه های كارشناسی شده هر ساله قربانی های زیادی به نسبت جمعیت می گیرد؛ هم اكنون قسمت كمی از جاده های ارتباطی منطقه آسفالت شده است. به عنوان مثال جاده »دزلی« به »هورامان تخت« كه از گردنه »ژالانه« می گذرد در اكثر روزهای زمستان به سبب بارش برف بسته می شود و همین جاده هیچ گونه علائم راهنمایی و رانندگی بر روی آن نصب نشده و با وجود نیاز به محافظ كنار جاده،‌هیچ گونه حفاظی نصب نشده است واین برای راننده ای تازه وارد با وجود آن همه پیچ خطرناك و سراشیبی ، بسیار دشوار و خطرناك است. بخشی از تصادفات این خطه مربوط به سختی جاده و بخشی دیگر ناشی از عدم رعایت قوانین رانندگی توسط رانندگان منطقه و سرعت بیش از حد است. اما جاده دیگر روستاها،‌جاده هایی است كه بدون نقشه كارشناسی شده ایجاد شده و با تخریب زیاد جنگل و خاك، با پیچ و خم های زیاد، راه خود را در پیش گرفته است. به عنوان مثال جاده مواصلاتی هورامان تخت به چشمه معدنی»بل« سه ساعت مسافت دارد ولی اگر امروزه جاده ای با كار كارشناسی شده در این مسیر ساخته شود این مسافت به یك ساعت كاهش می یابد. اگر چه چنین اقدامی امروزه هیچ وقت پیشنهاد نمی شود. این مسیر متاسفانه علی رغم تخصیص اعتبارات از سالها پیش هنوز آسفالت نشده و حتی اداره ی مربوطه زحمت پاكسازی آن را به خود نمی دهد. متاسفانه در اغلب جاده های هورامان سنگها چنان سر برآورده كه با ترس از كنار آنها باید گذشت.
راه حل اساسی رفع این مشكل تغییر مسیر جاده هورامان تخت از دزلی هورامان به قلعه جی - بهرام آباد - بلبر است؛ یعنی در كنار رودخانه سیروان كه از سالهای پیشین هم، چنین طرحی مطرح بوده و اگر این طرحی اجرا شود بسیاری از مشكلات آن مردم بیچاره از بین می رود و وضع، دگرگون شده و راه توسعه و رفاه مهیا می گردد. امید است مسئولین استان به این مشكل اصلی توجه كنند.
كشاورزی**
بسیاری بر این باورند كه منطقه هورامان فاقد زمین مناسب برای كشاورزی است. حال اینكه یكی از مناطق مناسب كه زمینه های لازم را برای توسعه كشاورزی دارد، هورامان است. همه می دانند كه آب اولین نیاز برای كشاورزی است. وجود روخانه سیروان كه در قلب هورامان جریان دارد به این نیاز اساسی پاسخ داده است. مسئله دوم، خاك و زمین مناسب است. وجود زمین های فراوان و گسترده در اطراف رودخانه سیروان پاسخگوی این نیاز است و با كار بر روی این زمین ها بستری مناسب برای رشد كشاورزی مهیا می شود. با نگاهی گذرا می توان گفت با كار كارشناسی وآماده سازی زمینها توسط دولت، می توان برای بیشتر از 10 هزار نفر به طور مستقیم وغیر مستقیم شغل و درآمد ایجاد كرد و اگر دولت همت كند و دست به چنین عملی بزند هورامان در كنار جاذبه های طبیعی به قطب بزرگ تولید محصولات كشاورزی و باغی تبدیل می شود. مناسب بودن آب و هوای بستر، رودخانه سیروان برای پرورش انواع سبزیجات و میوه خود یك فرصت بزرگ دیگر است ولی متاسفانه تا كنون نه دولت و نه ملت دست به چنین كاری نزده اند.
به عنوان مثال گروهی 10 نفره،‌سه سال پیگیر وام 10 میلیونی برای خرید تجهیزات برق برای زمینشان بودند ولی تا به حال، به بهانه هایی كه دستگاههای مربوطه می آورند از رسیدن به آن عاجز مانده اند. مسلم است كه با چنین ادارات و چنین خدماتی نمی توان به هیچ جا رسید.
راه حل: دولت بسترهای اطراف رودخانه سیروان را آماده كند ودر اختیار مردم بدون هیچ چشم داشتی قرار دهد و ملت هم با جدیت مشغول به ساختن بشود.
محیط زیست و رودخانه سیروان
محیط زیست منطقه هورامان از لحاظ تنوع گیاهی و جانوری از محیط های زیست غنی و متنوع جهان است كه می طلبد به فكر آن بود و آن را به امان خدا رها نكرد. به جرات می توانم بگویم كه اگر مردم برای حفاظت محیط زیستشان صدها انجمن و (ان جی او)تشكیل دهند ضرر نكرده اند و تلاششان به هدر نرفته است. متاسفانه انسان به وفور محیط زیستش را تخریب می كند. هم اكنون در اكثر روستاها شكارچیان محلی و ماهر روزانه به صید جانوران و پرندگان و ماهیان می پردازند وعلاوه بر این، شكارچیان زیادی در فصول مختلف از شهرهای اطراف جهت صید به هورامان هجوم می آورند و بدون هیچ مانعی بی رویه صید می كنند. بهره برداری بی رویه از آبزیان رودخانه سیروان به وسیله مواد منفجره، دینامیت و موتور برق تهدید بسیار بزرگی برای حیات وحش منطقه است. قطع درختان بلوط برای سوخت ، تهدید دیگری است جنگل منطقه را تهدید می كند. در این شرایط كه نفت به وفور در اختیار است ستم بسیار بزرگی است كه برخی مردم بر سر جنگل می آورند وباید دانست كه هیچ كس حق قطع جنگل را ندارد.
راه حل: دولت، بخشداری ها، شوراها و دهیاری های هورامان، جنگلبانی برای حفاظت از محیط زیست بگذارند و مردم انجمن های محیط زیست تاسیس نمایند و جلو هر گونه سوء‌استفاده را بگیرند. بی شك فرهنگیان و معلمان هورامان باید در این راستا نقش مهمی ایفا كنند.
جلوگیری از آلوده شدن آب رودخانه سیروان و ممانعت از ریختن فاضلاب شهرهای اطراف و روستاها به داخل رودخانه،‌در اسرع وقت باید توسط دولت عملی شود. آلوده تر شدن آب رودخانه، دراین اواخر باعث كاهش حیات آبزیان شده است.
بهداشت و مشاوره
حداقل امكانات بهداشتی و پزشكی، لازمه هر جامعه كوچك و بزرگ است. ویژگی های جغرافیایی و دورافتادگی منطقه هورامان می طلبد تا دولت به فكرچاره اساسی بیفتد. نیمی از ایام زمستان جاده مواصلاتی هورامان بر اثر برف گیر بودن قطع است و جمعیت نسبتا زیادی میان كوه های سر به فلك كشیده گیر می افتند. از سوی دیگر برخی از بیماری ها به معالجه فوری نیاز دارند. در بعضی از روستاها گاهی فرد مبتلا به »آپاندیس« در میان راه فوت می كند. مسلما اگر مركز درمانی نسبتا پیشرفته ای با چند پزشك متخصص در قلب هورامان تاسیس گردد خیلی از مشكلات رفع می شوند. هم اكنون برای روستاهای بالای صد خانوار خانه بهداشت تاسیس كرده اند ولی این خانه بهداشت حتی از داشتن آمپول ضد گزیدگی عقرب محروم هستند. مردم به خصوص بیماران بسیار به این خانه بهداشت ها امید و دلخوشی دارند.ولی متاسفانه وقتی مراجعه می كنند به دور از انتظار، با پاسخ منفی روبه رو می شوند. هم اكنون خانه بهداشت ها فقط به محلی برای ارائه قرصهای ضدبارداری وكنترل جمعیت تبدیل شده اند كه به دور از انتظار و توقعات مردم است. از سوی دیگر شایسته است بهداشت نظر به بافت سنتی منطقه، به آموزش گروهی »اصول صحیح تغذیه و بهداشت« به طور جدی مبادرت ورزد. اصولی همچون ضرر مصرف قند، نمك و چربی كه بلای جان ملت شده است. علاوه بر آن بهداشت با كمك ماموستایان مساجد به امر مشاوره باید توجه ویژه بكند.در بسیاری از موارد مردم چه فردی و گروهی نیاز به مشاوره دارند. بسیاری از خانواده ها بعداز مرگ عزیزانشان روال عادی زندگیشان را از دست می دهند و نیاز شدیدبه مشاوره دارند.
در زمینه ی تامین آب آشامیدنی سالم كه از ضروریات است باید اقدام عاجل صورت گیرد. معلمان در امر بهداشت و اصول صحیح تغذیه به امر آموزش دانش آموزان همت بورزند. با نگاهی كوتاه می توان كوتاهی های دولت و ملت را در امر بهداشت دید.
راه حل: تجهیز خانه بهداشت ها،‌تاسیس مركز درمانی پیشرفته در قلب هورامان و برگزاری كارگاههای مشاوره با كمك ماموستایان برای مردم وتبلیغ گسترده اصول صحیح تغذیه و بهداشت.
آموزش و فرهنگ
آموزش و پرورش، پایه است. همگی ما روزی از دل مدرسه پرورش یافته ایم و به جایی رسیده ایم . بنابراین مردم هورامان حق دارند كه از آموزش و پرورش غنی و قدرتمندی برخوردار باشند. آموزش و پرورش در سطح ابتدایی و راهنمایی در تمامی روستاهای هورامان گسترش یافته است واین جای شكر دارد. در سطح متوسطه هم چند دبیرستان دایر شده اند. گسترش دبیرستانها در نوع خود كار خوبی است البته به شرطی كه امكاناتی به همراه داشته، و دبیرانی متخصص در اختیار داشته باشند. دبیرستان مقطعی فراتر از ابتدایی وراهنمایی است وقتی امكانات یك دبیرستان ( آموزشی وآزمایشگاهی و كادر) در حد یك دبستان باشد، وقتی دبیران یك دبیرستان همان معلمان ابتدایی و راهنمایی باشند! و وقتی ... چگونه انتظار می رود دانش آموز پیشرفت كند و در آزمون كنكور با حریفان قدر رقابت كند. اینها و فضای نامناسب آموزشی و نبود كتابخانه ها و حال و هوای علمی،‌مشكلات اساسی آموزش و پرورش درهورامانند. بی توجهی مدیران و معلمان به مسائل دینی دانش آموزان وباورهای دینی نباید از این فراتر رود. معلم نباید دانش آموز را رها كند. این را تاریخ ثبت می كند و نسل آینده كم كاریها را خوب در خاطره ها یادداشت می كند.
كمبود و نبود دلسوزان فرهنگ و زبان درهورامان معضلی است اساسی. عدم توجه به منافع اجتماعی وترجیح منافع شخصی بر گروهی یكی دیگر ازمشكلات پیش روست. هم اكنون در بخش فرهنگ و آموزش نیاز به تاسیس انجمن های متعدد است. مردم نباید انتظار داشته باشند دولت همه كارها را بدون مشاركت آنان به انجام رساند. در اینجا بسیار به جاست كه از عزیزان دلسوز انجمن فرهنگی ادبی »بیسارانی« كه دلسوزانی معتقد وباورمند و نستوه هستند و علی رغم همه ی بی اعتنائیها و جهالت های افرادی چند و بی سواد و بی درد و خواب آلود، برای هورامان كار می كنند تقدیر و تشكر كرد.
یكی از كارهایی كه باید در هورامان توسط مردم و دولت انجام بگیرد فعالیت برای حفظ و تقویت و بقای زبان غنی وباستانی هورامی است زبانی كه از ایران باستان به ارث رسیده و میراث همه ایرانیان است . نباید گذاشت این زبان از بین برود.
دولت باید با راه اندازی شبكه چند ساعته و برنامه های رادیویی به كمك حفظ این میراث بیاید.دولت بایدخوب بفمد كه این زبان میراث ایران است و حق ایران است كه به تقویت آن بپردازد. نه كشورهای بیگانه.
راه حل: تجهیز دبیرستانها با امكانات پیشرفته آموزشی و آزمایشگاهی و گزینش دبیران متخصص و دلسوز و باورمند. حمایت از انجمن فرهنگی ادبی بیسارانی هورامان. تاسیس كانونها و كتابخانه ها. انتشار كتاب و مجله به زبان هورامی.
رسانه وتلویزیون
متاسفانه در عصری كه شبكه های سراسر جهان به راحتی قابل دریافتند هنوز در بسیاری از روستاها شبكه های ایرانی دریافت نمی شوند. چنین چیزی به جز كم كاری هیچ توجیهی نمی تواند داشته باشد. بعضی از جوانان روستاها كه به شدت عاشق تماشای فوتبالند آنتن گیرنده شان را دهها متر از صخره ها بالا برده اند تا بتوانند شبكه سوم (شبكه ی جوان) را تماشا كنند. آیا با این وصف، حیف نیست كه دولت به فكر جوانان نباشد. دریافت نشدن شبكه استانی و حتی رادیو مریوان كه نیم ساعت به هورامی برنامه پخش می كند جای تاسف دارد و تاسف برانگیزتر اینكه راه اندازی شبكه رادیویی نیم ساعته برای یك منطقه و دریافت نشدن آن برنامه ها در همان منطقه. امروزه ملت به سادگی به تجهیزات ماهواره ای كه مورد قبول ما نیست دست می یابند.عدم پخش برنامه به زبان هورامی از سوی شبكه كرد، نقد بزرگی است كه بر این شبكه وارد است.
راه حل: گسترش حوزه دریافتی شبكه های ایرانی به تمامی روستاها كه با توجه به ویژگی جغرافیایی و در یك مدار قرار گرفتن روستاها به آسانی می توان به چنین نتیجه ای دست یافت. پخش دو ساعت برنامه روزانه به زبان اصیل هورامی در شبكه استانی به جای پخش برنامه هایی كه به منظور پر كردن وقت پخش می شوند.
ورزشی
توجه نكردن مسئولین به امر ورزش و نبود فضاهای ورزشی خود حكایت دیگری دارد و چنان واضح است كه نیاز به توضیح ندارد.
راه حل: ایجاد فضاهای ورزشی و سالن های ورزشی مناسب.
و اما حوزه دینی و مذهبی
دین امری مهم است و نظم وانظباط جامعه به آن بستگی دارد. ركود دین در جامعه باعث اضمحلال اخلاقی می گردد. امروزه در همه ی مناطق اسلامی،‌مساجد، مراكز تبلیغ و گسترش دینند. مساجد مدرن به مركز آموزش و كانون پرورشی تبدیل شده اند. اما مساجد هورامان امروزه هم از گذشته كه مدرسه ی علوم دینی بودند؛ بریده اند و هم نقش نو و مدرن را نپذیرفته اند و در ركود سنگینی به سر می برند. هم اكنون مساجد هورامان، ‌محلی برای عبادت سالخوردگان است و سرزندگی و تحرك خود را از دست داده اند و باورهای غلط موجب شده كودكان و نوجوانان از مساجد دور نگه داشته شوند. روحانی مسجد و ماموستا تنها به نماز جماعتی اكتفا می كنند و بس.
از سوی دیگر جوانان، بی سرپرست رها شده اند و به تدریج از باورهای عمیق دینی فاصله می گیرند و با
آنها بیگانه می شوند. مساجد نقش اساسی خود را از دست داده اند.
در این گیرو دار هم، دروسی دینی و پرورش مدارس تاثیر چندانی بر جوانان نمی گذراند و معلمان به درس خشك كتاب بسنده می كنند. امروزه متاسفانه حجره ها و مدارس دینی از كنار مساجد برچیده شده اند این در حالی است كه در كشورهای آسیای شرقی مثل ژاپن و تایلند و ... در اوج پیشرفت هنوز معابد به شدت به آموزش و پرورش همت می ورزند ولی مایی كه بوی تجدد را استشمام كرده ایم از همه چیزمان دست برداشته ایم و چنین اشتباهی جبران ناپذیر است. مسجد خانه دوم ملت است و مدرسه خانه سوم. كودك ما بعد از خانه باید در مسجد پرورش دینی شود و بعد از آن به معلم سپرده شود. تامین نبودن معیشت روحانی روستا معضل بزرگی است كه باعث بی توجهی مردم به دین شده است. روحانی ای كه از مردم معاش می گیرد دیگر دستش از امر به معروف و نهی از منكر معاش دهندگان كوتاه می شود. چرا دولت در فكر تامین معاش روحانی كه معلم كل است نباشد تا روحانی از زیر بار سنگین منت كشیدن صدها نفر نجات یابد.
راه حل: تامین معیشت روحانی از طرف دولت، تاسیس مدارس در كنار مساجد و تشكیل انجمن های متعدد در مساجد، به میدان آمدن ماموستایان و با جدیت فعالیت كردن.
برگزاری كلاسهای متعدد فرهنگی، دینی در مساجد، همكاری ماموستا و معلمان با یكدیگر.
تحقق این خواسته ها همكاری دولت و ملت را می خواهد.
*
نكته پایانی: مواردی كه گفته شد مشكلاتی است كه منطقه هورامان را تهدید می كند. به آن امید همه احساس مسئولیت كنند و ما روزی شاهد هورامانی ساخته شده، پیشرفته و مدرن و رفاه مردم این منطقه باشیم.