شیواره- پایگاه علمی فرهنگی مذهبی هورامان

   مقاله     نظريه‌هاي رهبري

 نوشته

هلاله عزیزی

دانشجوی رشته حسابداري دانشگاه ازاد اسلامی مریوان

                                     عناوین و مباحثی که در این تحقیق مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند

نظریه مکاتب اسلامی در باره رهبری ..........................................................

نظریه اهل سنت درباره رهبری...................................................................

نظریه مکتب اهل بیت درباره رهبری........................................................

آرا و نظریه های بزرگان و اندیشمندان درباره رهبری .........................

خصوصیات رهبری از دیدگاه متفکران اسلامی......................................

تئوری های رهبری........................................................................................

مهارتهای رهبری ........................................................................................

تئوری مبادله کلاسیک رهبری.............................................................................

سبکهای رهبری...................................................................................................

خصوصیات فردی رهبر ........................................................................ ..........

ویژگیهای یک رهبر شایسته ................................................................

خصوصیات دیگر رهبری......................................... ............................

چکیده ............................................................................................

مقدمه:

بحث رهبري بحث ديرينه‌اي‌ست. ديرينگي اين بحث به زماني بر‌مي‌گردد كه انديشه و تفكر در جوامع انساني جاي احساس و هوس را گرفت و انسانهاي انديشمند و متفكر در گوشه و كنار جهان سر بر آورند. بعد از رشد انديشه بود كه انسانها به زندگي يكجانشيني روي آوردند و ضرورت نياز به يكديگر را دريافتند. از اينجا بود كه جوامع به وجود آمدند.

از آنجا كه جامعه از افراد متعدد با سلايق مختلف تشكيل شده بود ضرورت داشت كه يك نفر در راس آن جامعه قرار بگيرد اينطور بود كه دسته‌ها و قبيله‌ها و سپس حكومت‌‌ها به وجود آمدند.

در طول تاريخ در تمامي جوامع‌ها بر سرانتخاب رهبر و مدير اختلاف نظر وجود داشته است و همواره نظريه‌هاي چندگانه‌اي در اين مورد وجود داشته است.

از طرفي ديگر،وجود نظريه‌هاي مختلف در اين زمينه، باعث به وجود آمدن مكاتب متعددي شده است كه مبناي آنها را نوع ديدشان درباره‌ خصوصيات و صفات رهبر و مدير جامعه تشكيل مي‌دهد. از نگاه ديگري به مسئله رهبري بنگريم در مي‌يابيم كه اين مسئله تا حد بسيار بالايي از اهميت برخوردار است كه موجب نزاع و درگيري شده و در پاره‌اي از اعصار، ذهن غالب يك جامعه را به خود مشغول كرده است.

از گذشته‌‌هاي بسيار دور تا به امروز همواره دو نظريه‌ غالب كلي درباره رهبري و نوع انتخاب آن، وجود داشته است. نظريه اول كه نظريه  غير الهي و غير ديني‌ست معتقد است كه رهبري بايد از ميان افراد انديشمند و قدرتمند جامعه انتخاب گردد و عنصر ديني بودن و ديندار بودن را در اين مسئله دخالت نمي‌دهند اما نظريه دوم بر اين باور است كه رهبر بايد ديندار باشد و از ايمان كامل و تمام برخوردار باشد تا بتواند با تكيه بر عنصر ايمان جامعه را به نحو احسن و با عدالت و درايت رهبري نمايد و از ظلم‌وستم  بپرهيزد.

علي رغم اين اختلاف كلي درباره رهبري در ميان طرفداران رهبري ديني هم در طول تاريخ اختلافات رخ داد ه و این اختلاف بيشتر در مكتب جاويد اسلام نمود پيدا كرده است. بعد از پيامبران كه رهبران جامعه‌اند و بعد از عصر پيامبر اكرم همين مسئله خطير رهبري باعث شد تا تفرقه بسيار جدي و حيرت آوري در ميان مسلمانان ايجاد شود.اختلافی که منجر به ایجاد دو مکتب متفاوت و جدا از هم گردید گروهی که معتقد بودند رسول خدا اداره امور جامعه را به دست خود مسلمانان نهاده و معتقد به اختیار کامل بشر در اداره امور خود بودند و گروهی که اداره جامعه را دنباله پیامبری می دانستند و بر این باور بودند که رسول خدا برای اداره جامعه اسلامی فردی اگاه و مومن را انتخاب کردند و برابر این باور تا اخر دنیا رهبری باید دینی باشد نظریه ای که امروزه به نام ولایت فقیه شهرت دارد و حضرت امام خمینی احیا کننده ان می باشد

-      - -

نظريه مكاتب اسلامي درباره رهبري

بحث رهبري در دوره عباسيان كه دوره رشد انديشه و تفكر اسلامي بود ه  و افکار و ارا ودیدگاه بیگانگان و فلسفه یونان در این دوره  وارد فرهنگ اسلامی شد و دوره‌هاي بعدي بحث مهم و روز جامعه اسلامي بوده است. متكلمان اسلامي و فيلسوفان حوزه دين اعم از معتزليان و اشاعره و شيعيان همواره بر سر اين موضوع درگير بوده‌اند و يكديگر را تكفير و گاهي ملحد شمرده اند.

الف) نظریه متكلمان اهل سنت درباره رهبری

اهل سنت كه يك فرقه مذهبي گسترده اسلامي می باشند  بر اين عقيده‌اند كه رهبر ديني توسط مردم انتخاب مي‌شود و هيچ خصوصيتي جداي از انسانهاي برجسته ديگر در اجتماع ندارد.

استاد سعدالدين تفتازاني كه از رهبران و دانشمندان كلام اهل سنت مي‌باشد در اين مورد مي‌گويد:

((اجماع بر اين است كه نصب و تعيين رهبرواجب است و مذهب ما و اكثر معتزله بر اين است كه نصب  امام بر مردم به دليل سمعي واجب است. ))1

علاوه بر این گفتار صریح دانشمند بزرگ استاد تفتازانی ،کتابهای کلامی و اعتقادی مکتب اهل سنت در طول تاریخ اسلام مملو از این اعتقاد می باشند و سنیان بر این باورند که خلفای راشدین به انتخاب شورای مردمی انتخاب شداند

بنا بر این دیدگاست که سنیان معتقدند که باید از رهبر و حاکم بی چون و چرا اطاعت کرد اگر چه حاکم ظالم و فاسد باشد و این دیدگاه از انجا بر می خیزد که اهل سنت بر این نظرند که اگر فردی با زور شمشیر و قدرت به رهبری رسید بر

همه لازم است که از او اطاعت و فرمانبرداری کنند اطاعت از حاکم جور و ظالم ،نظری که چندان پسندیده عقل سالم نیست اما با این حال بسیاری از بزرگان اهل سنت بدان معتقد بوده و از ان حمایت کرداند

نظریه مکتب اهل بیت درباره رهبری

شيعيان كه فرقه حداقلي ديگر جامعه اسلاميند بر اين باورند و براين نظرند كه مردم اين قدرت را ندارند كه رهبر را انتخاب كنند بلكه رهبر انسان معصومي‌ست كه از طرف خدا انتخاب مي‌شود و كسي لياقت رهبري را دارد كه معصوم باشد يا از طرف فرد معصوم انتخاب شده باشد.2

پیروان مکتب اهل بیت همواره در برابر نظریه کلامی سنیان از رای خود دفاع کرده و کتابهای متعددی در تایید باور خویش به رشته تحریر در اورداند استاد امینی که یکی از دانشمندان مهم و محققان برجسته مکتب اهل بیت می باشد کتاب مهم خودرا به نام الغدیر در بیشتر از ده جلد تالیف کرده ودر ان به دفاع از نظریه انتصاب رهبری در اسلام پرداخته است . همچنان که گفتیم این نظریه در سیر تکاملی خود امروزه به ولایت فقیه شهرت یافته و استاد اقای مصباح تئوری پرداز حوزوی با تالیف کتب متعدد به دفاع از این نظریه پرداخته است امام خمینی هم در میان فقیهان شیعه تنها فقیهی ست که به صورت جامع و همگانی به تبیین این نظریه پرداخته است.

طرح اين دو ديدگاه كلي گرچه به موضوع تحقيق ما چندان وابسته نيست اما زمينه كافي را براي وارد شدن بيشتر در مبحث فراهم مي‌آورد.

آراء و نظريه‌هاي بزرگان و انديشمندان دیگردرباره‌ رهبري

الف: رهبر بايد مومن به نظام ديني باشد و حكومت آن مبتني بر فكر و انديشه باشد.

 استاد ابوالاعلي مودودي كه يكي ازدانشمندان اصلاح‌گر شبه‌ جزيرهندوستان مي‌‌باشد و كتابهاي متعدد و روشنگري درباره نظام سياسي اسلام نوشته است يكي ازخصوصيات رهبري را ايمان به نظام ديني مي‌داند. وي در كتاب مهم و مفيد انديشه سياسي اسلامي مي‌گويد:« موضوعي كه بايد در اينجا بر هر فرد تيزبين و موشكافي كه تازه اندازه‌اي در قانون و نظام سياسي اسلام مطالعاتي دارد روشن باشد اين است كه براي رهبري در اين حكومت افرادي انتخاب خواهند شد كه مومن به اين نظام باشند و اجزاء آن را هدف زندگي خود قرار داده و آن را خط مشي زندگي و مكتب فكري خود بداند و هميشه نظام و قانون الهي را مد نظر داشته باشند. در ادامه مي‌گويد : « چنين افرادي كه ذهن‌گرا و رفورميسم نيستند صلاحيت انتخاب شدن دارند. اين افراد در مسائل جزئي و عملي خود را خلاصه نمي‌كنند بلكه ازاعماق قلب خويش مومن به اين مطلب هستند كه اين نظامي‌ست صددرصد الهي و از جانب خداوند براي تكامل بخشيدن به جامعه انساني آمده است.

استاد محمد تقي مصباح يزدي كه امروزه آراي كلامي وي و نظريه‌هاي او زبانزد عام و خاص است ضمن اشاره به اين خصوصيت چنين مي‌گويد: رهبر كسي است كه قوانين حكومت رابهتر از ديگر حفظ كند در نظام اسلامي كه اكثريت مردم پيروقوانين اسلامند بايد كسي كه در راس نظام باشد که  ايمان كامل به نظام داشته باشد و از تقواي لازم برخوردار باشد.

ب: رهبر بايد فقيه باشد

امام محمد غزالي از عارفان و نويسندگان و فقيهان بزرگ اسلامي بر اين نظريه است كه رهبربايد فقيه باشد وي مي‌گويد: نياز به فقيه وفقاهت خود برخواسته ازطنيت آدمي است. دكتر لطف‌الله فروزنده دهكردي و استاد علي‌اكبر جوكار هم در كتاب درسي دانشگاه پيام‌نور از اين نظريه به عنوان دانش نسبت به ائمه اطهار ياد مي‌كنند

اين نظريه كه مكتب شيعه استوانهای مذهبي خود را بدان بنيان نهاده است از اهميت فراواني در ميان نظريه‌هاي ديگر برخوردار است و در طول تاريخ نظر بسياري از فقيهان و متكلمان را به خود جذب كرده است. استاد مصباح يزدي در كتاب پرسش‌ها و پاسخ‌ها مي‌گويد:

فقيه عادل نزديكترين فرد به امام معصوم است و بايد گفت: در زمان غيبت امام معصوم، طبق ديدگاه شيعيان ولي فقيه بعد از خدا و پيامبر و امام معصوم قرار دارد. چون حاكم اسلامي،بايد واجد صفاتي مانند آگاهي به قوانين و مقررات اسلامي،آگاهي به مصالح اجتماعي و صلاحيت اخلاقي كه ضامن امانتداري و رعايت مصلحت عمومي است باشد در معصوم تمامي اين شرايط وجود دارد.

شرط عصمت كه اهل تشيع در رهبر بدان قائلند در ميان متكلمان اهل سنت پسنديده نيست دانشمند بزرگ استاد تفتازاني مي‌گويد شرط نيست در رهبر كه معصوم باشد. زيرا شرط قراردادن عصمت نيازمند به دليل است . اما در شرط قرارندادن عصمت نبودن دليل براي شرط قراردادن كافي است.

ج) رهبر امانتدار است نه مالك

از ديگر خصوصياتی كه براي رهبر برشمرداند امانتدار بودن رهبر است. نهج‌البلاغه كه كتاب پرگهربار امام علي است در خطبه‌اي به اين خصوصيت فردي رهبري اشاره مي‌كند و مي‌گويد :مقام واقعي حكمران  امانتداري و نگهباني حقوق مردم است.

  استاد مرتضي مطهري در كتاب سيري در نهج‌البلاغه ضمن شرح آن خطبه چنين مي‌‌آورد.در منطق نهج‌البلاغه امام و حكمران، امين و پاسبان حقوق مردم و مسئول در برابر آنهاست از اين دو اگر بناست يكي براي ديگري باشد اين حكمران است كه براي توده مردم محكوم است نه توده مردم محكوم براي حكمران.

حديث جامعي در اين مورد هم در صحيح البخاري وارد شده است كه ترجمه آن چنين مي‌باشد؛« همانا هر كدام از شما نگهبان و مسئوليد امام و پيشوا نگهبان و مسئول مردم است.  

د) مبارزه با ظلم و ستم

رهبر بايد مبارز باشد رهبري كه تن‌پرور و راحت طلب باشد و منافع خود را بر منافع جامعه و ملت برتري دهد رهبر نيست.

استاد سعدالدين تفتازاني در جاي ديگر مي‌گويد: و شرط است رهبر سياستمدار باشد و توانا باشد به وسیله علم، دادگري،قدرت، كفايت ودلاوري و بر اجراي احكام و نگهداري مرزهاي خانه‌هاي اسلامي و گرفتن حق ستمديده از ستمگر. زيرا اخلال در اين كارها به هدف از تعيين امام زيان مي‌رساند.

س) خصوصيات رهبري از ديدگان متفكران اسلامي

1- امام محمد غزالي

امام محمد غزالي در مجموع درباره رهبر و خصوصيات فردي و عمومي وي 10شرط را بيان مي‌كند، اين شرط‌ها مقبوليت عمومي در نزد عامه دارد.و اين شرايط را به اكتسابي و غيراكتسابي تقسيم مي‌كند. بلوغ- عقل – آزادبودن _ داراي نسب پاك _ مذكربودن _ و سلامتي از شرايط غيراكتسابي يك رهبر است كه غزالي به آنهااشاره كرده است ؛ وي به چهار شرط ديگر لازم براي رهبر اشاره مي كند و آنها را شوكت _ كفايت _ تقوا _ علم مي‌داند غزالي معتقد است كه اگر رهبري داراي اين صفات باشد مي‌تواند آنها را به نحو احسن در جامعه پياده كند و يك جامعه مبتني برعدالت را پايه‌ريزي

 نمايد. بنا به این گفته غزالی براین باور است که صفات رهبری اکتسابی هستند و رهبر ، از اول رهبر به دنیا نیامده است  یک فرد تحت تعالیم و تربیت و اموزش است که رهبر می شود

تئوری های رهبری

همچنان که در مقدمه اشاره کردیم اندیشه از رم باستان و یونان قدیم شروع شد و از انجا هم مناقشاتی درباره رهبری به وجود امد مطالعات ایوا،اوهایو،و میشیگان از مهمترین بررسی ها و تحقیفات درباره رهبری اند که در طول تاریخ پابرجا بوده و بدانها تکیه می شده است یکی از بخش های مهم این بررسی ها نگرش خصوصیات فردی رهبری می باشد یک سئوال بسیار مهم در این حوزه مطرح است وان اینکه ایا کسی که رهبر می شود در ازل رهبر بوده و خداوند او را رهبر افریده است یا اینکه رهبر هم یک فرد عادی ست و باید خود مبارزه کند و بکوشد تا رهبر شود

در رم باستان در جدال بین این دو نظریه دیدگاه ((ابر مرد ))بر مسند نشست و به حقیقت پیوست برابر این دیدگاه خصوصیات رهبری کاملا ذاتی نیست و انسان برای رهبر شدن باید کسب کند بیاموزد و مهارتها را یاد بگیرد

امام محمد غزالی و اندیشمندان مسلمان دیگر و به خصوص متکلمان اهل سنت براین باورند و بر روش و نظریه ابر مرد هستند  اما با کمی اندیشه و تحقیق در این مورد در می یابیم که متکلمان شیعه بر این عقیداند که رهبر ، رهبر زاده می شود اگر زندگینامه امامان اهل بیت را بررسی کنیم در می یابیم که برخی از انان در کودکی به محض تولد رهبر و امام بوداند امام جواد  در شش سالگی امامیت ورهبری جامعه را برعهده داشته است و این نشان از ان دارد که شیعه بر این باور است که رهبری ذاتی ست نه اکتسابی.

- -

مهارتهای رهبری

رسيدن به مقام رهبري يك گروه، يك جامعه و يك مملكت نياز به ايجاد پيش زمينه‌ها و تحول و دگرگوني در رفتارو كردار و پندارفرد مي‌باشد. خصوصياتي كه بايد در يك فرد پديدار گردند تا لياقت رهبر شدن را پيدا كند در بيان بزرگان، به شرح زير احصاء مي‌گردند:

((یوکل )) مهارتهایی چون خلاقیت- سازماندهی - سیاستمداری - دانش شغلی و توانایی سخنوری را برای رهبران نام می برد ((مدیریت رفتار سازمانی ص43))

 1_ وظيفه گرايي

رهبر بايد وظيفه‌گرا باشد. يخني در برنامه‌ريزي، هدايت،راهنمايي و نظارت برفعاليت‌هاي هدفدار نقش رهبري را فعالانه اعمال كند. به افزايش بهره‌وري علاقه داشته باشد و وظايف خود را درست بشناسد و بدانها عمل كند و بر انجام آنها حريص باشد.

2- انسان گرا

 يك رهبر فرزانه به زيردستان و كاركنان خود به عنوان انسان و نه به عنوان ابزار توليد،علاقه دارند. نيازهاي روحي، مادي ،اهداف تمايلات و احساسات افراد جامعه را درك مي‌كند و به آن احترام مي‌گذارد. يك رهبر خوب هميشه يك ابر بزرگ انسان است با همه افراد جامعه ارتباط خوب و دو جانبه دارد و هميشه براي سعادت و خوشبختي آنها تلاش مي‌كند و در دفاع از آنها نهايت تلاش خود را انجام مي‌دهد به آراء، اعتقادات و مذاهب مختلف موجود در جامعه احترام مي‌نهد و آنها را به رسميت مي‌شناسد.

 3_ نظم و انضباط

پيامبران بزرگترين انسانهاي منظم و با انضباط بوده‌اند. خداوند با نظم دقيق و استواري اين هستي را آفريده است. رهبري كه نظم و انضباط نداشته باشد و كارهايش بر برنامه استئوار نباشد هميشه با شكست مواجه مي‌شود.

4_ فراست و هوش

رهبر يك جامعه بايد از لحاظ هوش و تفكر درصد بالايي از افراد جامعه داشته باشد. به طور كلي هوش يك رهبر كمي بالاتر از هوش يك زيردست قرار دارد. فراست و زيركي در احاديث نبوي از مشخصات بارز انسان مؤمن نامبرده شده است. رهبر علاوه بر هوش و زكاوت بايد قدرت و وسعت نظر داشته باشد رهبر بايد فردي جهان ديدهباشد تا داراي وسعت نظر گردد. آن چناتكه در قرآن كريم بارها مسافرت و رفتن به اطراف جهت وسعتديد مطرح گرديده است.جاي خود دارد كه در اينجا براي روشن‌تر شدن بحث به طور خلاصه به ويژگيهاي يك رهبر شايسته از ديدگاه آقاي دكتر محمد علي حقيقي در كتاب مهندسي فكر اشاره‌اي كنيم .

- - -

تئوری مبادله کلاسیک رهبری

این دیدگاه به نسبت دیدگاه خصوصیات فردی یک نظریه نسبتا جدیدی ست و ظهور ان به عصر حاضر بر می گردد در این نظریه دو سئوال اساسی مطرح است و ان اینکه ایا رهبر برای پیروان خود مایه رحمت و اسایش است و پیروان خود را در ناز و نعمت فرو می برد یا نه ؟و سئوال دیگر اینکه ایا پیروان بر رهبر تاثیر دارند یا نه ؟به گفته کتاب مدیریت رفتار سازمانی اخیرا دیدگاه مبادله اجتماعی رهبری چنین توجیه شده است :تئوریهای مبادله پیشنهاد می کنند که اعضای گروه با

 تحمل میزانی هزینه و دریافت منافعی که برای دیگر اعضای گروه هزینه به بار می اورد در گروه شرکت می کنند تعامل مستمر است زیرا اعضای گروه تعامل اجتماعی دارند و پاداشی دو سویه را دریافت می کنند

در جواب سئوال دوم هم این تاثیر طبیعی ست  به گفته خانم برومند مطالعات اخیر نشان می دهد که پیروان ممکن است بر رهبران تاثیر بگذارند همانگونه که رهبران بر زیر دستان اثر می گذارند برابر تحقیقات صورت گرفته این تاثیر دو سویه و متقابل می باشد و طبیعی ست که چنین تاثیری رخ دهد چون ان مردم هستند که مستقیم یا غیر مستقیم در انتخاب وبالا رفتن رهبر سهم دارند و یک رهبر با علایق و برای ساماندهی به ارزوهای یک ملت رهبر شده است و از سوی دیگر ان رهبر است که بر ملت حکم می راند و امیال و ارای خویش را بر انان جاری وساری می کند

به جرات می توان گفت که در تمامی تحقیقات به عمل امده این تاثیر متقابل پذیرفته شده و جزء مسلمات است و کسی را نمی توان یافت که نظری خلاف این را داشته باشد

در متون اسلامی و نامه مشهور امام علی در نهج البلاغه به مالک اشتر فرمانروای ایشان در مصر به خوبی می توان به این تاثیر متقابل پی برد .

امام علی حاکم را خادم ملت و برای خدمت به ملت می داند و به صراحت او را پرهیز می دارد که به ارزوی های ناصواب انان تن در دهد  واین ان را می رساند که ممکن است حاکم تحت تاثیر ارزوها و طمع برخی پیروان خود قرار گیرد .

سبک های رهبری

سبک های رهبری به بیان و تبیین نوع رهبری و نوع ارتباط ان با پیروان می پردازد هاوس یکی از محققان این حوزه سبکهای رهبری را به چهار گروه تقسیم می کند((مدیریت رفتار سازمانی . ص 51))

  1-رهبری آمرانه:

رهبری امرانه یک نوع رهبری ست که در ان رهبر تنها به رای خویش عمل می کند خودرای و مستبد و متکبر است و تنها به رای خود توجه می کند این رهبر به زیر دستان خود مثل یک برده و رعیت و زیر دست نگاه می کند این سبک رهبری سبکی مستبدانه و دیکتاتوری ست و در طول تاریخ پر از فراز و نشیب جهان رهبران این چنینی بسیار وجود داشته اند رهبرانی ظالم و سفاک که تاریخ از جور انان پر است.

2-رهبری حمایتی:

در این سبک رهبری ، رهبر رفتاری دوستانه دارد با زیر دستان خود مشورت می کند وفادار ودلسوز مردمش است خود را خادم ملت می داند  پیامبر گرامی اسلام در ستایش این سبک رهبری می فرماید :(رئیس القوم خادمهم) حدیث شریف-

 رهبر واقعی ملت کسی ست که خادم و نوکر انان باشد پس از دیدگاه حدیث پیامبر تنها این سبک رهبری لیلقت رهبری را دارد .

3-رهبری مشارکتی:

یک سبک رهبری متمایز که رهبر به پیروان توجه دارد واز انان رای و نظر خواهی می کند مشورت می کند اما به نتیجه مشورت ایمان ندارد و رای مردم را تنها جهت اطلاع می خواهد ودر اخر تنها رای خویش را می پذیرد

4-رهبری پیشرفت-مدارا

در این سبک رهبر تنها به تعیین اهداف برای ملت اکتفا می کند رهبر هدفها را مشخص می کند و مردم را جهت رسیدن به ان اهداف تشویق وترغیب می نماید.

همچنانکه اشاره شد بهترین نوع سبک رهبری که هم پسندیده خاص و عام است و هم مورد تایید شریعت خدا سبک دوم رهبری می باشد سبکی که در ان ملت احساس امنیت و ارامش می کنند و با رهبرشان در خوشی و تلخی شریک هستند و رابطه تنگاتنگی با هم دارند . البته نباید از دیده پنهان کردکه شرایط زمانی و مکانی می طلبند که از سبکهای چهارگانه در برهه ای از زمان استفاده کرد و این به خود فرد رهبربستگی دارد که کجا و چه زمانی از کدام سبک استفاده کند

نظریه ويژگيهاي يك رهبر شايسته

براساس این نظریه که یک نظریه اخلاقی می باشد رهبر باید از این صفات و خصوصیات برخوردار باشد تا بتواند موفق باشد  و مثمر ثمر واقع شود

الف: صفتهاي شخصيتي

1_ انطباق پذيري

2_ سازگاري

3_ قاطعيت

4_ استقلال

5_ ابتكار و خلاقيت

6_ اعتماد به خود

7_ جاذبه و دافعه

8_ خدامحوري

9_ ايمان

ب: تواناييها

1_ هوشمندي

2_ قدرت داوري و مصصم بودن

3_ آگاهي

4_ قدرت سخنوري

ج: مهارتهاي اجتماعي

1-   توانايي تقويت همكاري

2-   حس همكاري

3-   محبوبيت

4-    مردم‌آميزي

5-   توانايي اداره

6-   مشاركت اجتماعي

7-   ظرافت اجتماعي و تدبير

 از ديگر خصوصياتي كه براي يك رهبر برشمرده‌اند به طور خلاصه اين موارد ذيلند:

1-   رهبر بايد از پيروان خود فعالتر باشد

2-   رهبر بايد شخصيت خويشاوند داشته باشد

3-  رهبر بايد با مردم احساس همدلي و همدردي كند. رهبري موفق كسي است كه پيروان خود و مسائل آنها را مي‌شناسد و سعي مي‌كند حداقل درد متدانه به پديده‌هاي دور و بر خود نگاه كند.

4-   رهبر موفق بايد بر جزئيات كار خود احاطه داشته باشد

5-   رهبر بايد تمايل به قبوليت مسئوليت داشته باشد

6-   رهبر بايد شبانه‌روز به خود سازي و تهذيب نفس خود بپردازد.

7-   رهبر بايد علاقه به همكاري با تك تك افراد داشته باشد.

حضرت علي (ع) مي فرمايند كسي كه خودرا رهبر مردم قراردادبايد پيش از انكه به تعليم ديگران بپردازد خودرابسازد وپيش از آن كه به گفتار تربيت كند باكردار تعليم دهد زيرا آنكس كه خودرا تعليم دهد وادب كند سزاوارتر به تعظيم است از آنكه ديگري را تعليم دهد وادب بياموزد .

 اصل مساوات وبرابري – رعايت اصل سادگي در زندگي ودوري از ارعاب وترساندن مردم – نرمش درمسائل شخصي وصلابت در مسائل اصولي – رعايت مشورت كردن با افراد جامعه – رسيدگي وتوجه ويژه به فقيران ومستضعفان جامعه – داشتن روحيه ي عفو وبخشش –دادگر بودن وعادل بودن – استقامت – نرم خويي – برخورد ومعاشرت خوب ازديگر خصوصيات بارزي است كه براي يك رهبر موفق وموثر برشمرده اند .

چكيده

از دير باز مسئله رهبري در ميان متكلمان وانديشمندان وصاحبان فكر وانديشه مطرح بوده است ونظريه هاي متعددي در اين مورد به وجود امده اند . اختلافات در مورد رهبري نه تنها در مكاتب غير اسلامي بلكه با جديت بيشتر در مكتب اسلام به وجود امداند و در اندیشه ها رسوغ نموداند

سئوالاتی همچون ایا رهبر و پیروان بر یگدیگر تاثیر متقابل دارند یا نه ؟

ایا وجود رهبر مایه خیر و خوشی برای پیروان است ؟

انواع و اقسام سبک های رهبری ؟

مهارتهای لازم برای رهبری ؟

همواره و در طول تاریخ ذهن بشر متفکر را به خود مشغول کرداند

دانشمندان در جستجوی نظریه های رهبری در گذشته و امروزه نیز تحقیقات گستردای انجام داده و نسبت به بحث حق مطلب را ادا کرداند مطالعات ایوا -  اوهایو   - و میشیگان از مهمترین تحقیقات در این زمینه اند که مورد توجه فرار گرفته  و به کاربرد انها اشاره می شود .

با ان همه توجه به مبحث رهبری در می یابیم که این بحث از اهمیت ویزه ای برخوردار بوده و هست و نمی توان بی توجه از کنار ان گذشت.

منابع ماخذ

1-   حاتم قادري . انديشه سياسي غزالي . چاپ دفتر مطالعات سياسي . تهران 1370

2-   احمد اميني .ديدگاه كلامي اهل سنت . انتشارات كردستان سال 1387

3-   ابوالعلي مودودي . علي رفيعي . انديشه سياسي اسلام . انتشارات قدس 1359

4-   محمد تقي جعفري . پرسشها ئپاسخها . انتشارات امام خميني 1381

5-   حقيقي محمد علي . مهندسي تكنولوژي فكر ك انتشارات فراروان 1381

6-   لطف الله فروزنده . علي اكبر خود كار . مديريت اسلامي والگوهاي آن انتشارات پيام نور 1386

7-   مرتضي مطهري . سيري در نهج البلاغه . انتشارات صدرا . صفحه ي 1426

8- زهرا برومند . مدیریت رفتار سازمانی.دانشگاه پیام نور .1388